Dr. Monika Wolkers aan het woord
Over haar onderzoek naar immunotherapie voor neuroblastoom
“Neuroblastoom is een heel vervelende ziekte”, vertelt Dr. Monika Wolkers van Sanquin. “Ons KiKa onderzoek laat zien dat er hoop is voor kinderen met deze vorm van kinderkanker.” De onderzoekers zetten een belangrijke stap: ze haalden in het laboratorium genoeg van bepaalde speciale afweercellen uit de tumoren van kinderen met neuroblastoom, zodat deze later gebruikt kunnen worden voor een nieuwe vorm van immunotherapie tegen de ziekte. Wolkers benadrukt: “Samen proberen we grote stappen te zetten, zodat we echt iets kunnen betekenen voor kinderen met neuroblastoom.” Lees hier meer over het onderzoek.
Van tussenjaar naar wetenschap
Als tiener wilde Dr. Monika Wolkers, die opgroeide in het Duitse Paderborn, eigenlijk scheikunde studeren. Maar via haar broer viel haar oog op een studie Medische Biologie in Amsterdam. “Ik wou eigenlijk maar één jaar blijven, maar toen bleek het eigenlijk heel erg leuk. Dus toen ben ik doorgegaan”, vertelt Wolkers met een glimlach.
Wat begon als een tussenjaar in het buitenland, groeide uit tot een carrière als kankerwetenschapper. “Aanvankelijk wilde ik absoluut niets met kanker doen”. Het onderwerp was voor haar te gevoelig, omdat haar vader aan de ziekte overleed toen ze nog maar tien jaar oud was.
Inmiddels is dit anders. Wolkers werkt nu als onderzoeker bij Sanquin, waar ze onderzoek doet naar een speciale vorm van immunotherapie (TIL-therapie) voor volwassenen en kinderen met kanker. Haar allergrootste drijfveer? “Ik wil weten hoe het zit en die kennis kunnen toepassen.”
Eigen afweersysteem als medicijn
Normaal beschermt je afweersysteem je tegen gevaren van buitenaf, zoals virussen en bacteriën. Je afweersysteem kan ook kankercellen opruimen. Dit wordt gedaan door T-cellen. “Het afweersysteem is geweldig”, zegt Wolkers enthousiast.
Sommige speciale T-cellen, zogenaamde tumorinfiltrerende lymfocyten (TILs), kunnen tumorweefsel binnendringen en aanvallen. Maar soms is dit niet genoeg om de tumor te verslaan.
Bij TIL-therapie halen artsen de TILs uit de tumor. In het laboratorium laten ze deze cellen groeien tot het er heel veel zijn. Daarna krijgt de patiënt een leger aan eigen afweercellen terug. “Door deze behandeling geneest 1 op de 5 volwassenen met huidkanker, bij wie niets anders meer hielp. Dat is echt een wonder”, vertelt Wolkers.
“Daarom onderzoek ik samen met kinderimmunoloog Dr. Judith Wienke van het Prinses Máxima Centrum voor kinderoncologie of TIL-therapie ook werkt bij andere vormen van kanker, zoals neuroblastoom bij kinderen.”
TIL-therapie voor kinderen
“Neuroblastoom is een heel vervelende ziekte. Ongeveer de helft van de kinderen met neuroblastoom heeft een hele slechte prognose. Van hen is na vijf jaar ongeveer de helft nog in leven, ondanks zware behandelingen zoals chemotherapie en een operatie”, zegt Wolkers. Ze voegt eraan toe: “De zoon van een goede vriendin van mij had een neuroblastoom. Die is helaas aan de ziekte overleden. Dat raakte me erg.”
TIL-therapie voor kinderen is geen kwestie van een simpel kopietje maken van de behandeling voor volwassenen. “Het afweersysteem van kinderen is echt anders dan dat van volwassenen”, zegt Wolkers. “Als ik griep heb lig ik een week in bed, terwijl mijn kinderen na een dag weer rondspringen."
“We moeten ons daarom bij het maken van TIL-therapie voor kinderen met neuroblastoom niet blindstaren op wat we bij volwassenen met kanker doen. Je moet open blijven staan voor andere mogelijkheden, die je niet meteen verwacht.”
Nieuwe resultaten bieden hoop
Hoewel het nog niet perfect is, bieden recente resultaten veel hoop voor kinderen met neuroblastoom. Het is Wolkers en haar collega's namelijk gelukt om genoeg TILs uit de neuroblastoomtumor te halen voor TIL-therapie.
“In het laboratorium kon een speciale subgroep van TILs goed groeien én de neuroblastoomtumor herkennen en opruimen. Dit bleken verrassend genoeg andere T-cellen dan bij TIL-therapie voor volwassenen met kanker. Toen we dit zagen, dacht ik meteen: ‘Ik had gelijk, kinderen zijn echt anders dan volwassenen’”, vertelt Wolkers.
“Maar hoe herkennen deze T-cellen de tumorcellen?” Dat is nog een openstaande vraag. Momenteel zoeken de onderzoekers in vervolgonderzoek dat ook door KiKa wordt gesteund het antwoord. “Ik ben heel erg dankbaar dat we dit mogen doen. Zonder de donateurs van KiKa is dat niet mogelijk. Dit soort onderzoek is echt noodzakelijk om vooruitgang te boeken. Juist nu, in een tijd waarin de financiering van wetenschap onder grote druk staat, maakt de steun van KiKa een wereld van verschil.”
Dr. Monika Wolkers (51 jaar) werkt sinds 2010 als onderzoeker bij Sanquin in Amsterdam. Daar heeft zij haar eigen onderzoeksgroep en is ze tevens hoofd onderzoek. Ook is ze universitair hoofddocent immunologie in Amsterdam UMC. Wolkers doet met steun van KiKa onderzoek naar een speciale vorm van immunotherapie voor kinderen met neuroblastoom. Wolkers is van Duitse komaf. Ze is getrouwd, heeft twee kinderen van 12 en 16 jaar en houdt van koken en lekker eten in haar vrije tijd.
